Emoties, Emoties en meer emoties!

We kennen het allemaal wel: emoties. We staan er mee op en gaan er mee naar bed. Verspreid over de dag voelen wij een variatie aan emoties, gebaseerd op de situatie om ons heen en hoe wij er tegenover staan. Emoties beïnvloeden onze acties en geven een boodschap af aan de buitenwereld. Het is dus van belang om bekend te zijn met emoties en te weten hoe je hiermee omgaat. Maar wist je dat dit al begint bij de geboorte? De emotionele ontwikkeling start bij dag één en groeit langzaam met je mee. Terwijl je dit leest kan het best zo zijn dat je kleintje bezig is met zijn of haar wereld te vergoten. Afhankelijk van de leeftijd zullen ze steeds meer besef krijgen over hun eigen emoties én die van hun verzorgers. In dit blog nemen we je mee in de emotionele ontwikkeling van je kind: hoe begint het en wat kan je verwachten?

In de buik

Nog voordat de baby ter wereld komt, voelt het met je mee. De baby krijgt van binnenuit mee hoe jij je voelt en wat er buiten de buik gebeurt. Ze delen tot op zekere hoogte dezelfde emoties die jij ervaart en reageren op harde geluiden buiten de buik. De emoties die jij voelt, en zij dus ook, kunnen effect hebben op de baby ná de geboorte. Het is dus belangrijk om goed op je gevoelens te letten en op je geestelijke gezondheid.

De eerste paar maanden

Daar is hij/zij dan: je pasgeboren kindje! In de eerste weken gebeurt er vrij weinig en slapen ze vooral, maar dat betekent niet dat ze nog geen emoties hebben. Baby’s zijn namelijk in staat om basis-emoties te hebben. In het begin zal het een kwestie van tevredenheid/ontevredenheid zijn, maar in de tweede maand komen er emoties zoals blijdschap, vreugde en verdriet bij. Zij uitten hun gevoelens direct wanneer deze aanwezig zijn. Hierdoor kan je kleintje plots gaan huilen, of verschijnt de allereerste glimlach op het gezichtje. Emoties leidden je baby in het doen en laten. Ze zijn nog niet in staat om deze te reguleren.

Wanneer je baby de leeftijd van drie maanden oud behaalt, zullen de acties van anderen effect hebben op hun emoties. Baby’s kunnen gaan glimlachen of hun tevredenheid tonen als reactie op iets wat jij doet of op zijn of haar speelgoed. Ook zullen ze mensen om zich heen imiteren door geluiden na te doen. Ze zijn gefascineerd door hun eigen stem én die van jou.

Maanden 4 - 6

In het tweede kwartaal van het eerste levensjaar zal je baby steeds meer – en beter – communiceren. Ze laten weten wanneer ze opgepakt willen worden, door de armpjes omhoog te doen. Ook worden de emoties intenser naarmate de tijd verstrijkt; het verschil tussen positieve en negatieve emoties zal toenemen. Daarnaast neemt de interesse in de emoties van anderen toe. Je kleintje zal proberen de emoties en gezichtsuitdrukkingen van anderen na te apen.

Het reactievermogen groeit verder; de baby reageert op de emoties van jou en van anderen om zich heen. Zo kunnen ze verdrietig worden als jij boos bent, en wegkijken als je verdrietig bent. Ook acties hebben invloed op de gemoedstand van de baby – je baby zal bijvoorbeeld gaan huilen wanneer je stopt met spelen.

In maand vijf begint je baby met lachen. Verder breiden ze hun emoties uit met boosheid en frustratie. Beide emoties zullen af te lezen zijn op het gezicht. Het is goed om te onthouden dat baby’s niets persoonlijk bedoelen, maar simpelweg ‘in het moment’ leven. Alles wat ze doen is als reactie op een situatie.

Baby’s beginnen ook steeds meer een voor- of afkeur te hebben voor bepaalde dingen of situaties. Ze kunnen negatief reageren op eten dat ze niet lekker vinden, of gefrustreerd raken wanneer ze iets willen doen wat nog niet lukt.

Wanneer maand zes aanbreekt, kan je baby te maken krijgen met gemoedswisselingen – ze kunnen van het ene moment op het andere moment chagrijnig worden. Gelukkig zijn er ook zat van positieve mijlpalen te bespeuren in deze maand: baby’s zullen hun tong uitsteken en hun aandacht verdelen. Hierdoor kunnen ze aandacht besteden aan meer dan één persoon en jouw blik volgen. Ook heb je kans dat ze hun hoofd draaien wanneer je hun bij naam noemt.

Maand 7 – 9

In deze periode krijgt je baby nog een nieuwe emotie erbij: angst. Baby’s kunnen nu angstig reageren wanneer een vreemde hun benaderd of wanneer jij uit beeld verdwijnt. Dit komt doordat baby’s in deze fase bekenden kunnen scheiden van onbekenden. Zo hechten ze zich aan een selectie van mensen waar ze het liefst bij de in de buurt blijven. Hierdoor kan het zo zijn dat je baby niet langer bij de buurvrouw op schoot wil, al was dat voorheen wel anders. Dit wordt ook wel ‘eenkennigheid’ genoemd. Een ander woord hiervoor is ‘vreemdenangst’.

Voor jou als ouder kan dit een moeilijke periode zijn, omdat het lastig wordt om ergens heen te gaan. Want een andere ontwikkeling die na de eenkennigheid komt is verlatingsangst. Baby’s realiseren dat zij en jij niet één zijn. Oftewel: ze krijgen een eigen bewustzijn.

Wanneer je uit beeld verdwijnt, kan je kindje plots gaan huilen. Jouw baby’tje snapt namelijk niet dat je uiteindelijk weer terugkomt; ze denkt dat je er voor altijd vandoor gaat. Dit kan huilbuilen teweegbrengen en noodzaakt een kalme, geruststellende aanpak. Het is belangrijk om de emoties van je kleintje serieus te nemen.

Geen zorgen! Het hebben van verlatingsangst is onderdeel van de emotionele ontwikkeling. Dit gebeurt meestal bij kinderen van acht maanden tot achttien maanden, al zijn uitzonderingen mogelijk.

Baby’s zullen in deze fases meer behoefte hebben aan signalen van emotionele reacties vanuit jou. Ze zien dit als een graadmeter of iets ‘veilig’ is en gebruiken het om gerustgesteld te worden. Ook gebruiken ze het om te kijken wat ze van iets moeten vinden. Als jij bijvoorbeeld een vies gezicht trekt bij het eten van asperge, dan heb je kans dat de baby hetzelfde zal doen. Hun voorkeuren worden gebaseerd op de jouwe. En als jij emotioneel wordt van een bezoekje aan een winkel of arts, of de baby afzetten bij het kinderdagverblijf, dan kan het zo zijn dat je kind de locaties zal associëren met verdriet. Dit staat bekend als ‘social referencing’, oftewel ‘sociale aanwijzingen’ in het Nederlands. Dit fenomeen komt voornamelijk voor bij baby’s.

Naast de eenkennigheid, de verlatingsangst en de social referencing ontstaat er meer ruimte voor spelletjes en is je baby steeds meer in staat om hun gezichtsuitdrukkingen te koppelen aan emoties. Ze zijn inmiddels bekend met alle basis-emoties: interesse, vreugde, verrassing, woede, verdriet, walging en angst. En ze genieten steeds meer van spelletjes zoals ‘kiekeboe’. Nu is een goed moment om sociale spelletjes te spelen met je baby!

Naast het uiten van hun eigen emoties kunnen ze steeds beter de gebaren en gezichtsuitdrukkingen van anderen lezen om op te maken hoe iemand zich voelt. Ook zijn ze in staat om naar iets te wijzen en vervolgens te checken of jij ook écht naar het object kijkt. Dit is een vervolgstap op het gebied van de aandacht verdelen, dat al eerder aan bod kwam in maand zes.

Maand 10-12

Het einde van het eerste levensjaar is in zicht en dit gaat gepaard met nog meer mijlpalen voor je kleintje. Het bewustzijn van de baby vergroot en hij/zij kan steeds meer emoties tonen. De emotie ‘schaamte’ komt nu aan pas wanneer ze iets doen wat niet mag. Verder wordt de baby nog gevoeliger voor de goed- en afkeuring van anderen.

Bij de twaalfde maand begint er een nieuw tijdperk: de emotionele ontwikkeling van je baby wordt uitgebreid met de eerste woordjes. Baby’s kunnen dan communiceren met lichamelijke gebaren en kleine woorden. Toch zullen de emoties voorlopig nog net zo intensief aanvoelen als voorheen. Dit zal pas op latere leeftijd verminderen, wanneer ze geleerd hebben om hun emoties te regulieren.

Maar voor nu zal je het dus nog even moeten doen met ongereguleerde emoties. Bekijk het van een positieve kant: je kan al met je kindje communiceren, nog voordat ze een jaar oud zijn geworden! Dat is zeker een mijlpaal om te vieren en om trots op te zijn. Je baby’tje zal deze emotie vast met jou delen, net als de voorgaande emoties!